Theo thống kê, nǎm 2000 ở nước ta có 2,5 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng, chủ yếu là suy dinh dưỡng thể nhẹ và vừa. Thể suy dinh dưỡng này khiến trẻ dễ mắc bệnh, tǎng nguy cơ tử vong. Các gia đình thường không biết cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em, đến khi bệnh tiến triển nặng kéo dài quá lâu để lại di chứng thì mới phát hiện được bệnh.
Đặc biệt với trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ và vừa ít được người mẹ và các thành viên khác trong gia đình chú ý tới vì trẻ vẫn bình thường. Ở một cộng đồng (xóm, làng, xã) có nhiều trẻ suy dinh dưỡng, ta càng khó nhận biết được vì chúng đều “nhỏ bé” như nhau. Vì vậy, việc hiểu biết về cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em là quan trọng với tất cả mọi người.
Nhận biết triệu chứng để có cách phòng chống bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em hiệu quả
Triêu chứng đầu tiên dễ nhận biết là trẻ có biểu hiện chậm tăng cân, đứng cân hoặc sụt cân. Ngoài ra, nếu trẻ mắc suy dinh dưỡng sẽ thường biếng ăn, ăn ít, môi xanh, niêm mạc mắt nhợt nhạt. Khi mắc suy dinh dưỡng, trẻ hay buồn bực, quấy khóc, ít vui chơi, kém linh hoạt. Một số triệu chứng để nhận biết như các bắp thịt mềm nhão, bụng to dần. Đặc biêt, trẻ suy dinh dưỡng thường chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, ngồi, bò, đi, đứng.
Nguyên nhân dẫn tới suy dinh dưỡng ở trẻ em
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới suy dinh dưỡng ở trẻ em. Nguyên nhân phổ biến ở các vùng nông thôn là từ việc nuôi dưỡng kém, hoặc mẹ không có sữa hoặc thiếu sữa, phải nuôi sữa ngoài nhưng không đủ điều kiện kinh tế để cung cấp đầy đủ chất cho con… Một nguyên nhân khác xuất phát từ việc kém hiểu biết về cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em của các mẹ là cho trẻ ăn dặm quá sớm (dưới 4 tháng)nhưng không biết cách cho ăn khiến trẻ không đủ chất dinh dưỡng, trẻ được cai sữa cho trẻ quá sớm (dưới 1 năm) mà không được bổ sung sự thiếu hụt từ sữa mẹ sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng.
Đôi khi, những hiểu biết sai lệch dẫn đến tình trạng kiêng khem, bắt trẻ ăn cháo muối, hoặc ăn bột, ăn cháo với nước mắm, mì chính kéo dài trong và sau các đợt bị tiêu chảy của nhiều bà mẹ cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng gây suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ. Ngoài ra phải kể đến những bệnh nhiễm khuẩn như sởi, ho gà, viêm phổi, lao, hội chứng lỵ làm cơ thể trẻ suy yếu, biếng ăn, rối loạn tiêu hóa kéo dài cũng làm trẻ bị suy dinh dưỡng.
Để tránh suy dinh dưỡng ở trẻ, người mẹ cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý trong thời gian mang thai để đạt mục tiêu tăng ít nhất 8 – 10kg vào cuối thai kỳ; trong thời gian mang thai cần chú tránh bị lây nhiễm các bệnh cấp tính nhất là các bệnh do virus gây ra.
Đặc biệt cần lưu ý cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em ở những trẻ sinh non, sinh nhẹ cân (<2500g) hoặc trẻ không được bú sữa mẹ hoặc không bú đủ sữa vì những trẻ này rất dễ mắc suy dinh dưỡng. Vì vậy, cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ, vừa bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, vừa tăng đề kháng. Với những trường hợp thiếu sữa hay mất sữa thì cần dùng các sản phẩm sữa thay thế phù hợp với lứa tuổi.
Nguy cơ mắc bị suy dinh dưỡng cũng có ở những trẻ nằm trong độ tuổi từ 6 – 12 tháng, do giai đoạn này trẻ cần lượng dinh dưỡng cao vì vậy cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em trong giai đoạn này cũng vô cùng quan trọng. Tại độ tuổi từ 6-12 tháng, song song với việc bú mẹ, trẻ cần được bổ sung bên bột. Cần bổ dung đầy đủ các thành phần tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất trong chế độ dinh dưỡng của trẻ trong một bữa ăn.
Bên cạnh đó, để có thể phát hiện sớm trẻ bị suy dinh dưỡng từ đó có hướng điều chỉnh dinh dưỡng kịp thời và có cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em hợp lý, gia đình cần liên tục theo dõi biểu đồ tăng trưởng của trẻ. Với những trường hợp trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn như: bệnh sởi, tiêu chảy hay viêm đuờng hô hấp cũng nằm trong nhóm mắc bệnh suy dinh dưỡng cao, cần có một chế độ chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ. Khi trẻ bị tiêu chảy, nhất thiết không bắt trẻ kiêng ăn, khi trẻ sốt cao nên cho uống nhiều nước và cho ăn thức ăn lỏng.
Bất cứ giai đoạn nào trong quãng thời gian phát triển thể chất của một con người đều có nguy cơ mắc suy dinh dưỡng nếu không có chế độ ăn hợp lý. Nhưng đặc biệt, với trẻ trong khoảng từ sơ sinh đến hơn một tuổi là giai đoạn trẻ dễ mắc suy dinh dưỡng nhất và có thể để lại di chứng nặng nề nhất đến thể chất và trí tuệ của trẻ. Hiểu biết về cách phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em trong giai đoạn này không những giúp trẻ có một thể chất và trí não khỏe mạnh, có sức đề kháng tốt mà còn giảm đáng kể khả năng trẻ bị suy dinh dưỡng trong các giai đoạn phát triển sau này.
Biện pháp phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em
Cách tốt nhất để đảm bảo trẻ nhận được đủ lượng dinh dưỡng, phòng chống suy dinh dưỡng là ăn uống khỏe mạnh, có chế độ ăn hợp lý.
Một chế độ ăn hợp lý và khỏe mạnh bao gồm thực phẩm từ tất cả các nhóm chính. Có 4 nhóm thực phẩm chính là:
- Hoa quả và rau xanh- nên hướng trẻ có thói quen ăn nhiều rau thay vì các nhóm thực phẩm khác.
- Ngũ cốc như bánh mì, cơm, khoai tây, mì, bún , phở,etc.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa như pho mát, sữa chua, etc.
- Thịt, cá, đậu, hạt và các nguồn protein khác.
Tốt nhất là trong một ngày cho trẻ ăn đủ các nguồn thực phẩm như trên theo kim tự tháp thực phẩm.
Thực phẩm và đồ uống chứa nhiều chất béo và đường không phải là nguồn dinh dưỡng chủ yếu yếu cho mọi người và chỉ nên cho trẻ sử dụng một lượng nhỏ.
Nếu tình trạng suy dinh dưỡng ( hoặc nguy cơ suy dinh dưỡng ) xảy ra bởi tình trạng sức khỏe của trẻ, các mẹ cần hỏi ý kiến của bác sĩ để có chế độ ăn phù hợp cho trẻ và có thể sử dụng thêm các thuốc và hợp chất bổ xung dinh dưỡng dưỡng giúp trẻ.